Werkdruk

Algemene informatie

Werkdruk betekent dat een medewerker niet of met moeite kan voldoen aan de gestelde eisen in het werk. Ofwel: er is onvoldoende balans tussen de taakeisen in het werk enerzijds en de regelmogelijkheden van een medewerker anderzijds. Dat is bijvoorbeeld het geval als de hoeveelheid werk en de tijdsdruk groter zijn dan de medewerker aankan. Werkdruk kan ook ontstaan door andere belastende factoren in het werk, zoals slechte werkrelaties, ingrijpende gebeurtenissen op het werk, taakonduidelijkheid of werkonzekerheid. Daarnaast spelen individuele factoren een rol zoals de belastbaarheid van een individuele medewerker en de thuissituatie. Een hoge of langdurige werkdruk kan leiden tot werkstress, wat een risico vormt voor de gezondheid van medewerkers en vermindering van prestatie en inzetbaarheid kan teweegbrengen en uiteindelijk uitval.

Normen en wetgeving

  • Werkdrukbeleid: Het thema werkdruk vraagt om een systematische aanpak binnen de mbo-instelling, waarbij de medewerkers zelf nauw worden betrokken.
  • Arbowet, artikel 1, lid e en f: Definities psychosociale arbeidsbelasting (PSA) en stress
  • Arbowet, artikel 3: Arbobeleid, inclusief voorkoming en/of beperking van PSA
  • Arbowet, artikel 5: Inventarisatie en evaluatie van risico’s
  • Arbowet, artikel 8: Voorlichting en onderricht: werkgever zorgt voor voorlichting, instructie en toezicht
  • Arbobesluit, Artikel 2.15: Maatregelen ter voorkoming of beperking van psychosociale arbeidsbelasting
  • Cao mbo

Maatregelen

Werkdruk in kaart brengen:

1: Aanpak organisatieklimaat
In de zorgsector is een bewezen effectieve aanpak ontwikkeld door IZZ om met het team oplossingen te vinden voor werkdrukproblemen. In deze aanpak staat een continue, oplossingsgerichte dialoog centraal. Tussen teamleden onderling, tussen teams en hun leidinggevende en tussen teams en bestuurder. Ook in het onderwijs wordt met deze aanpak gewerkt. Er zijn handleidingen beschikbaar, zoals in het hbo en in het voortgezet onderwijs. Deze aanpak is ook toepasbaar binnen het mbo.

2: Aanpak werkdruk in onderwijsteams
Een instrument dat binnen het hbo is ontwikkeld om onderwijsteams in staat te stellen de werkdruk te inventariseren en te kunnen duiden. Dit als de basis voor mogelijke oplossingen. Deze aanpak is ook toepasbaar binnen het mbo. Klik hier voor meer informatie.

3:  Jobcraften in teams
Teamleden brengen in kaart welke (overhead)activiteiten hun energie geven en welke hen veel energie kosten. Deze inventarisatie is de basis voor een optimale verdeling van de taken onder de teamleden.

4: Verbetering werkprocessen
Door in samenspraak met betrokkenen in kaart te brengen welke werkprocessen veel tijd en energie vergen, kunnen gerichte verbeteringen worden aangebracht, bv aanpassing van digitale systemen, betere ondersteuning, vermindering administratieve druk.

Algemene maatregelen

1: Cursusaanbod voor medewerkers
Het aanbieden van trainingen over timemanagement en werk-privé-balans kan één van de onderdelen zijn van een bredere werkdrukaanpak.

2: Duidelijke taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden
Het uitwerken en communiceren van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden binnen de organisatie kan onduidelijkheden wegnemen en werkdruk verlagen. Speciale aandacht kan daarbij uitgaan naar de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden op het gebied van werkdruk.

3: Efficiënt vergaderen
Efficiënt vergaderen vermindert de werkdruk. Daarom is het van belang om op school- en teamniveau kritisch te kijken naar de hoeveelheid vergaderingen en de duur en efficiency van de verschillende overleggen.

4: Loopbaanperspectief
Het aanbieden van loopbaanpaden en ontwikkelingsmogelijkheden aan docenten en niet onderwijzend personeel kan bijdragen aan perspectief en werkplezier van medewerkers.

5: Maatwerkafspraken in het kader van werkdrukverlichting
Voor specifieke groepen kwetsbare medewerkers of voor individuele medewerkers kan de werkgever maatwerkafspraken maken om hun werkdruk te verlichten. Zoals voor mantelzorgers en oudere medewerkers.

6: Realistische jaarplanning
Door een realistische jaarplanning kan de hoeveelheid taken van een school worden afgestemd op de beschikbare formatie. Prioriteiten stellen en keuzes maken, ook met het oog op werkdruk, zijn daarbij belangrijke onderdelen.

7: Training leidinggevenden
Leidinggevenden leren hoe ze bij medewerkers signalen kunnen opvangen van overmatige werkdruk en hoe daar vervolgens mee om te gaan. Het bespreken van werkdruk in teams en in individuele jaargesprekken kan een belangrijk deel uitmaken van deze training.

8: Werkdruk in jaargesprek
In het jaargesprek tussen leidinggevende en medewerker is de werkdruk één van de vaste thema’s. Een extra moment om eventuele werkdrukproblematiek en mogelijke maatregelen te bespreken.

Werkdrukmaatregelen gericht op specifieke doelgroepen:

1: Afspraken deeltijders
Voor deeltijders zijn er enkele extra aandachtspunten om hoge werkdruk te voorkomen, zoals het bewaken van het takenpakket en het maken van afspraken over deelname aan vergaderingen en studiedagen. Of een efficiënt verloop van de samenwerking met een eventuele duopartner.

2: Begeleiding stagiairs
Studenten, al dan niet van andere onderwijsinstellingen, die op de mbo-instelling stage lopen, kunnen een kwetsbare groep vormen. Ook als het om werkdruk gaat. Een mbo-instelling die een stagiair aanneemt, legt de begeleiding van de stagiair vast in een stageplan of BPV-plan (plan voor beroepspraktijkvorming. Bij die begeleiding is de werkdruk en ontwikkeling van de stagiair een vast thema.

3: Begeleiding startende docenten
Om uitval onder startende docenten te voorkomen kan een inwerktraject opgezet worden dat hen ondersteunt in hun professionele en persoonlijke ontwikkeling als docent. Ook kan werkdrukvermindering worden gerealiseerd door het takenpakket af te stemmen op de draagkracht van de beginnende docenten. Zie voor meer informatie meerdere uitwerkingen binnen het voortgezet onderwijs en tips voor begeleiding van startende docenten in het hbo. Beide vormen van aanpak zijn ook toepasbaar binnen het mbo.

Praktijkvoorbeelden en tools

  • Goed en Gezond Werken-traject, praktijkvoorbeeld van ROC Horizon College.
  • Flyer: De aanpak van werkdruk in het mbo, overzicht van praktijkvoorbeelden uit 40 werkdrukplannen van mbo-instellingen/
  • Gesprekshandleiding en -waaier ‘Samen in gesprek over meer werkplezier’ (Voion) Twee praktische hulpmiddelen voor het voeren van een gesprek tussen leidinggevende en medewerker over werkdruk.
  • TNO: Werkdrukkompas; een korte vragenlijst om een indruk te krijgen van de werkdruk in de eigen organisatie.
  • TNO: Werkdrukmodel en de bijbehorende TNO Werkdruk wegwijzer : een systematische en uitgewerkte aanpak van werkdruk voor (middel)grote organisaties.
  • Nederlandse Arbeidsinspectie: Zelfinspectietool werkdruk. Een digitale tool om door de ogen van een arbeidsinspecteur het werkdrukbeleid van de eigen organisatie te beoordelen. Levert automatisch een rapportje op met de nog te zetten stappen.
  • Werk en de Balans, Een hbo-site met praktische informatie voor medewerkers over werkdruk inclusief een individuele werkdrukcheck.
  • De aanpak van werkdruk, Nederlandse Arbeidsinspectie , bondige informatie over werkdruk van de Nederlandse Arbeidsinspectie.
  • Arboportaal: Werkdruk; Een beschrijving van werkdruk en werkdrukaanpak op de arbosite van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

De thema’s van de arbocatalogus

Naar thema Administratieve werkplekken en beeldschermwerk Naar thema Administratieve werkplekken en beeldschermwerk

Administratieve werkplekken en beeldschermwerk

Arbeidsomstandig­heden beleid en organisatie

Bedrijfshulpverlening

Biologische agentia

Geluid

Gevaarlijke stoffen

Inrichtingseisen gebouw

Machineveiligheid en arbeidsmiddelen

Ongevallenregistratie

Persoonlijke beschermingsmiddelen

Praktijklokalen

Sociale veiligheid

Toezicht en instructie

Verzuim en re-integratie

Werkdruk